«Ես հատուկ նպատակ չունեմ ուրիշներից տարբերվելու, իմ նպատակը ինքս ինձնից տարբերվելն է»

«Իրատես de facto»-ի հյուրը «Հովեր» կամերային երգչախմբի գեղարվեստական ղեկավար, արվեստի վաստակավոր գործիչ ՍՈՆԱ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆՆ է:

«ԵՍ ՇԱՏ ՍԹԱՓ ԵՄ ՎԵՐԱԲԵՐՎՈՒՄ ՊԵՆԴԵՐԵՑԿՈՒ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆԻՆ ԵՎ ՇԱՏ ՊԱՐՏԱՎՈՐԵՑՆՈՂ ԵՄ ՀԱՄԱՐՈՒՄ ԱՅԴ ՄԵԾԱՆՈՒՆ ԵՐԱԺՇՏԻ ԿԱՐԾԻՔԸ»

-Սոնա, վերջին շրջանում «Հովեր» կամերային երգչախումբը համերգային ծրագրերով հանդես եկավ Քշիշտոֆ Պենդերեցկու, Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ, հատկապես բեղուն համագործակցություն եք ծավալում «Երևանյան հեռանկարներ» նախագծի շրջանակներում: Հաջորդ տարի նախատեսված է երգչախմբի համերգը Լեհաստանում: Մանրամասնեք, խնդրեմ, թե ինչ է արված արդեն, և ինչպիսի ստեղծագործական ծրագրեր ունեք առաջիկայում:
-Առաջիկայում երիտասարդ հայ հեղինակների ստեղծագործությունների կատարումով հանդես կգանք առանձին ելույթով: Այդ համերգի ժամանակ կկայանա հինգ ստեղծագործության պրեմիերա, որոնց հեղինակներն են Սոֆյա Միքայելյանը, Գևորգ Բադալյանը, Վահրամ Բաբայանը, Վարդան Աճեմյանը, Նուբար Ասլանյանը: Համերգը ղեկավարելու է Լիլիթ Եդիգարյանը: Ապրիլի 24-ի տարելիցին ընդառաջ Մոցարտի «Ռեքվիեմը» պիտի կատարենք` «Berliner» ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր Լիոր Շամբադալի ղեկավարությամբ: «Հովերը» առաջին անգամ չէ, որ ելույթ է ունենում օտարազգի դիրիժորի ղեկավարությամբ: Սա, այդ իմաստով, հերթական հրաշալի առիթն է: Մեծ սիրով ենք համագործակցում «Երևանյան հեռանկարներ» նախագծի, դրա ղեկավար Ստեփան Ռոստոմյանի հետ: Մեզ համար կարևոր էին Սոֆյա Գուբայդուլինայի, Ռոդիոն Շչեդրինի, Գիա Կանչելիի և, իհարկե, Քշիշտոֆ Պենդերեցկու ստեղծագործությունների երևանյան համերգները: Առհասարակ, մեծ նշանակություն ունի ինձ համար Պենդերեցկու հետ համագործակցությունը, որն աստիճանաբար ավելի խորանում է: Հայաստանյան վերջին այցելության օրերին նա մամլո ասուլիսի ժամանակ «Հովերի» հանդեպ իր առանձնահատուկ վերաբերմունքի մասին է խոսել: Սա ինձ համար շատ հաճելի է: Ես շատ սթափ եմ վերաբերվում նրա գնահատականին և շատ պարտավորեցնող եմ համարում այդ մեծանուն երաժշտի կարծիքը «Հովերի» մասին: Մի բան է, երբ արածդ գործը հասնում է որոշակի մակարդակի, շատ ավելի դժվար է այդ մակարդակը պահելը: Ես շատ կարևոր եմ համարում երգչախումբը լավ կենսառիթմի մեջ պահելը: Այս հարցում մեզ մեծապես սատարում են մշակույթի նախարարությունը` ի դեմս նախարար Հասմիկ Պողոսյանի, և «ՎիվաՍել-ՄՏՍ»-ը` ի դեմս գործադիր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանի: Վերջինս արդեն մեկ տարուց ավելի մեր հովանավորն է, և դրա շնորհիվ կարողանում ենք մեր բարձրակարգ երգիչներին պահել Հայաստանում: Մեզ համար սա շնչառություն ապահովող գործոն է:

«ԵԹԵ ԻՍԿԱՊԵՍ ԲԱՐՁՐ ՄԱԿԱՐԴԱԿ ԵՎ ԼԱՎ ԱՐԴՅՈՒՆՔ ԵՍ ԱԿՆԿԱԼՈՒՄ, ՊԵՏՔ Է ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐ ԱՐՎԵՆ»

-Այսինքն, հանգում ենք այն անվիճելի եզրահանգմանը, որ ցանկացած մեծ, ներկայանալի գործի հաջողություն ուղղակիորեն կախված է ֆինանսների՞ց:
-Եթե իսկապես բարձր մակարդակ և լավ արդյունք ես ակնկալում, պետք է ներդրումներ արվեն: Ես չեմ ասում, թե ամեն բան որոշողը ֆինանսներն են: Պետական կարգավիճակ ունենալու, ապա և «ՎիվաՍել-ՄՏՍ»-ի աջակցության պարագայում հնարավոր է անել այն, ինչ այսօր արվում է: Մենք անցյալ տարի մասնակցեցինք «Արծվաբերդ» օպերայի բեմադրությանը Շուշիում: Քանի որ Ավետ Տերտերյանի 85-ամյակն է նշվում այս տարի, պատրաստվում ենք սեպտեմբերի 1-ին մասնակցելու նրա «Կրակե օղակ» օպերայի ներկայացմանը` դարձյալ Շուշիում: Այս անգամ ծրագրում կընդգրկվի նաև Հայաստանի կամերային երգչախումբը: «Կրակե օղակը» կբեմադրի Մարիա Սահակյանը: Սրանք ծախսատար նախագծեր են, որոնք հնարավոր չէ իրագործել առանց ֆինանսական լուրջ ներդրումների:

«ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ԳՈՐԾԻՔՆԵՐԻ ՆՎԱԳԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ` ԽՄԲԵՐԳԱՅԻՆ ՄԻՔՍ»

-«Հովերը», իր պրոֆեսիոնալիզմից զատ, ամեն անգամ զարմացնում է երևակայության նոր դրսևորմամբ: Այս իմաստով, ի՞նչ նորույթ եք նախապատրաստում հայ երաժշտասերների համար:
-Ես մի լավ ծրագիր եմ փայփայում իմ մեջ. ուզում եմ ժողովրդական գործիքների նվագակցությամբ խմբերգային միքս անել և ստանալ այնպիսի հնչողություն, որն ակադեմիական չէ: ՈՒզում եմ, որ համերգային ծրագիրը երգվի միկրոֆոններով` ոչ դասական երգեցողությամբ: Մտադիր ենք համագործակցել Նորայր Քարտաշյանի հետ: Այս ծրագրի մեկնարկը կտրվի «Համշինաշարան» երգաշարով: Եթե տեսնենք, որ հետաքրքիր է ստացվում, հետագայում կստեղծվի մի ամբողջ համերգային ծրագիր: Չգիտեմ` որքանով կհաջողվի: Առջևում «Հայակ» կինոմրցանակաբաշխության բացման արարողության ժամանակ ունենալիք ելույթն է, որը չեմ ուզում մանրամասնել, որպեսզի հանդիսատեսի համար անակնկալ լինի: Այնուհետև կլինեն ելույթներ Կոմիտասի հոբելյանի առթիվ և «100 համերգ Հայոց ցեղասպանության նահատակների հիշատակին» ծրագրի շրջանակներում: Մայիս ամսին հանդես կգանք Մոսկվայում` Գերգիևի հեղինակած «Զատկի փառատոնին»: Այդուհետ «Հովերը» համերգներ կունենա Գերմանիայում, ուր կմեկնենք փոքր` արական կազմով: Հունվարին սպասվում է ուղևորություն Էստոնիա: Կմասնակցենք նաև Սայաթ-Նովային նվիրված նախագծին, որի բեմադրիչը Վիգեն Չալդրանյանն է: Առանձին համերգով հանդես կգանք Զավեն Վարդանյանի հոբելյանական համերգաշարի շրջանակներում:

«ԼԻՆԵԼ «ՀՈՎԵՐԻ» ՆՄԱՆ ԵՐԳՉԱԽՄԲԻ ԵՐԳԻՉ` ՇԱՏ ԲԱՐԴ ԳՈՐԾ Է»

-Վերջին շրջանում մենք լսեցինք «Հովերի» երգիչ Լիպարիտ Ավետիսյանի մեներգերը Ջուզեպպե Վերդիի «Ռեքվիեմ», Գուստավ Մալերի «Երգ երկրի մասին» ստեղծագործությունների կատարումներում` Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ: Ձեր երգչախմբում ընդգրկված են մարդիկ, որոնք հրաշալի մենակատարներ են: Այսպիսի՞ երգչի նկատի ունեիք, երբ խոսում էիք հովանավորների ներդրումների շնորհիվ Հայաստանը չլքողների մասին:
-Լիպարիտը, «Հովերի» կազմում ընդգրկվելուց առաջ, արդեն ճանաչված էր, բազմաթիվ ելույթներով էր հանդես եկել, «Անուշ» օպերայում Սարոյի դերերգն էր կատարում:
-Խոսքը Սերժ Ավետիքյանի բեմադրած «Անուշի՞» մասին է` «Հովերի» մասնակցությամբ:
-Այո՛: Հենց այդ ընթացքում մենք մտերմացանք Լիպարիտի հետ, և նա ընդգրկվեց «Հովերի» կազմում: Ես շատ խնայում եմ իրեն, շատ պարտավորություններից ազատում եմ, որովհետև գիտեմ, թե ում հետ գործ ունեմ: Նա հրաշալի երգիչ է. սա ասում եմ` բոլորովին չնսեմացնելով «Հովերի» մյուս երգիչների արժանիքները: Լինել «Հովերի» նման երգչախմբի երգիչ` շատ բարդ գործ է, և սա հենց ինքը` Լիպարիտն է խոստովանում: Լիպարիտը «Հովերի» համար, իհարկե, զարդ է: Երգչախմբի ծրագրում եղած մեներգերը նրան եմ վստահում` սկսած անցյալ տարվանից: Իսկ անցյալ տարին մեզ համար շատ հագեցած տարի էր: Հաջորդ տարին էլ, իհարկե, հագեցած կլինի: Շրջագայելու ենք ամբողջ Լեհաստանով:

«ՊԵՆԴԵՐԵՑԿՈՒ ՆՄԱՆ ԵՐԱԺՇՏԻ ԳԱԼԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ԱՐԺԵՎՈՐՈՒՄ, ԻՄԱՍՏԱՎՈՐՈՒՄ Է ՄԵՐ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆԸ»

-Քշիշտոֆ Պենդերեցկին գրում է նոր ստեղծագործություն` նվիրված Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակին, որը պիտի կատարի «Հովերը»: Այդ ստեղծագործության կատարմա՞մբ պիտի շրջագայեք Լեհաստանում:
-Այո՛: Պենդերեցկին ինքն է ինձ ասել, որ պիտի գրի այդ ստեղծագործությունը, և այն պիտի կատարի «Հովերը»: Պենդերեցկուն անդրադառնալով` ուզում եմ ասել, որ այդ կարգի երաժշտի ժամանումը Հայաստան արժևորում, իմաստավորում է մեր գործունեությունը: «Հովերը» նախաձեռնում է ծրագրեր` քայլելով ոչ տրորված ճանապարհներով, չնայած այդպիսիք արդեն չեն մնացել: Ես հիմա սպասում եմ փոքրիկ ջազային մեսսայի նոտաներին, որը շուտով կհասնի Հայաստան, և այն կկատարի «Հովերը»:
-Դուք ոչ միայն «Հովերն» եք տանում ոչ ավանդական, չտրորված ճանապարհով, այլև ուղղորդում եք ուրիշներին: Նկատի ունեմ, մասնավորապես, Ձեր ուսանող Շահե Քեշիշյանին` իր «Զանգակներ» խմբով:
-Կարծում եմ` հիշում եք, որ անցյալ տարի «Հովերը» հանդես եկավ «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի բացմանը` հենց զանգերով: Տիգրան Հեքեքյանն էլ է օգտագործում զանգերը: Շահեն դեռ ուսանող ժամանակ է առաջին փորձն արել «Հովերի» հետ: Հետո ինքը ստեղծեց «Զանգակներ» խումբը, և շատ հաճելի է, որ կան այդ կատարումները: Ես ուզում եմ` ինձ ճիշտ հասկանան: Ես հատուկ չեմ նստում և ուղեղիս զոռ տալիս, որ մի նոր, չտեսնված բան ստեղծեմ: ՈՒղղակի ինձ համար հետաքրքիր է ամեն անգամ մի նոր բան փորձելը, նոր նախաձեռնությամբ հանդես գալը: Դա աշխատելու իմ ձևն է: Ես հատուկ նպատակ չունեմ ուրիշներից տարբերվելու, իմ նպատակն ինքս ինձնից տարբերվելն է: ՈՒզում եմ` համերգ կոչվածը ինչ-որ փոփոխության ենթարկվի: Այս մասին շատ եմ մտածում: Այդ ակադեմիական լարումը, որ կա մեր համերգներում, ինձ չի գոհացնում: Ես ուզում եմ, որ համերգը այդ լարումից ձերբազատվի, լարումնաթափ լինի:

«ՄՏՔԻ, ԵՐԵՎԱԿԱՅՈՒԹՅԱՆ, ԱՐՎԵՍՏԻ ՔԱՐՏԵԶԸ ԵՐԲԵՔ ԱՎԱՐՏՈՒՆ ՁԵՎ ՉԻ ՈՒՆԵՆԱԼՈՒ»

-«Անուշ» օպերայի մասին հիշատակեցիք, որի շուրջ բարձրացված աղմուկը դեռ չի մոռացվել: Դա ակադեմիական լարումից ձերբազատվելու փորձ կարելի՞ է համարել:
-Այո՛: «Անուշը» այն ուղին էր, որը պիտի սկիզբ դներ օպերայի մի նոր մոտեցման, նոր մեկնաբանման, պիտի հող ապահովեր այդ ասպարեզում հաջորդ` երկրորդ, երրորդ, չորրորդ քայլի համար: Այդ ճանապարհը միայն իմը չէ, Սերժինը չէ, «Անուշի» վրա աշխատած ստեղծագործական խմբինը չէ: Ես հասկանում եմ ամեն ինչ, պատկերացնում բոլոր մտահոգությունները: Ինչևէ, այսքան ժամանակ է անցել, բայց «Անուշի» մասին դեռ էլի խոսում ենք: Աշխարհի քարտեզը ձևված ու ձևակերպված է, կարծես այլևս նոր կղզիներ ու մայր ցամաքներ չկան հայտնաբերելու: Սակայն մտքի, երևակայության, արվեստի քարտեզը երբեք ավարտուն ձև չի ունենալու: Դեպի նոր աշխարհներ են տանում միայն չտրորված ճանապարհները: Մի այդպիսի ճանապարհ էր մեզ համար նաև «Անուշի» նոր բեմականացումը, նույնիսկ եթե այն վտանգավոր էր ու կործանիչ:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ